ERMENI KÜLTÜRÜ
Ermenice Ermeni halkının milli dilidir, Ermenistan Cumhuriyetinin ve Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin devlet dili. Ayrı bağımsız dal olarak Hindi-avrupa dil ailesine aittir. Cavakhkta ve diasporada da Ermenice konuşurlar. Ermenice dünyadaki en eski dillerinden biridir.Bu dille konuşanların sayı yaklaşık 6 milyondur.
Ermeni dili Ermeni halkı şekil aldığı zamanına paralel Ermeni platosu’nda doğdu. O, 5. yüzyılın başından Ermeni yazısı buluşundan sonradaki zamanından yazlı anıtlarıyla teslim edilir. Ermenice karşılaştırmalı İran, Baltik-Slavon dilleri ve Yunanca’ya yakın. O, Ermeni milletinin dili olarak Hint-Avrupa, Kafkasya, Kuri-Urartu bir sıra dilleriyle iletişimlerde şekil aldı. Urartu devleti düşüşünden sonra yayılerek tüm Ermeni Platosu’nda baskın çıkmış. O, konuşma dili olarak m.ö. 4-2. yüzyıllardan itibaren belli olur ve yazılmadan önce tiyatro, din, saray alanlarında kulanılıyormuş, sonra ki hıtistiyanlığın yayılmasıyla gelişmesi yeni nefes aldı. Yazı anıtlarıyla 5. yüzyılın başından Ermeni yazısı buluşulduğundan sonra yaratılmış öz zengin çevirme edebiyatiyle temsil edilırdi.
Buna gelince Ermeni dilinin gelişmesinin yazılı süresi 3 dönemden ibaret: Eski Ermenice (5-11. yüzyıllar), Orta Ermenice (12-16. yüzyıllar) ve Yeni Ermenice (17. yüzyıl- çağdaş zamanlar).
Eski Ermenice yazılı şekline (Grabar) paralel konuşma tipi de diyalekt az farklarıyla olmuş, ama 5. yüzyıl başında farkları o kadar büyük değildi. Eski Ermenice giderek kökünden değişti ve Orta Ermenice’ye geçti. Orta Ermenice döneminde 2 çevri var: Kilikya kurallarıylı yamtırma (12-14. yüzyıllar) ve dünyasal yaptırma (15-16. yüzyıllar). Bu dönemde ülke ayrılması, büyük göçlerden dolayı yeni diyalektler doğdular.
Eski Ermenice ve farklı diyalektler üzerinde Yazı Orta Ermenice yaratıldı. O da hükumet kategorisi vardı ve yazı ve konuşma hemen bütün alanlarda kulanılırdı. Grabar hem Orta Ermenice, hem Yeni Ermenice vakitlerinde din dili görevini tutar. Dünyasal ya Yeni Ermenice Konstantinopl ve Ararat büyük diyalekt grupları (Batı Ermenice ve Doğu Ermenice) üzerinde yaratıldı. Diyalektler arasında büyük farklar olduğu ve eski adetleri düşüşüna bakmadan bazı tarihi koşullar sayesinde Yeni Ermenice’nin birleşmesi perspektifi var. Dialektlerden genel anlanan 2 dil yaratıldı: Batı Ermenice ve Doğu Ermenice. Bunlar gittikçe yazı şekli aldı.
1918 yılından sonra sosyal,ekonomi ve politik birleşmesinin sonucunda dialektlerin gelecek şartları yok ediliyordu. Ilk dünya harbından ve Ermeni nüfüsünun sürgün edilmesinden (Soykırım) sonra Batı Ermenistanın dialektleri toprak temelinden mahrum edildiler,dialektler ölmesinin kademeli prosesi başladı.
Gelişmenin bugünkü döneminde Doğu Ermenicenin kendi devlet dil statusuyla gelecek ilerleme,normalleşme imkanı var. Batı Ermenice şimdi diasporun iletişim genel dilidir.
Ermenicenin 50e yakın dialekti var. Bunların çoğu birbirinden çok farklı.1915 teki Ermeni Söykırımından ve sürgünündan sonra bunların çoğu kendi vatanından mahrum edilip kayip oldular.
Türkçeye çevirdi – Hrayr Petrosyan, Rafayel Manukyan
