Avrupa Ortaçağ devriminde olduğu süreçinde Timur ve Şah Abas Ermenistana ve yakın ülkelere seferler etip yollarındaki her şeyi yıkılııp bırakmışlar. O zamanlarda Ermeniler artık Gutenbergın buluşu hakkında bilgiler sahibi olarak tahsilliği yaygınlaşmak ve milliyetini kültür ile kurtarmak için bu buluşun en uygun yol olduğuna inanmışlar.
Ermenice ilk kitabı Hakob Meğapart Venedik’te yayınlamağa tercih etmiş. Basım buluşu 1464’de artık Italyaya uğramıştı. Artık 1510’de Venedik’te çeşitili dillerle kitablar yayınlanan yaklaşık 200 basımevi vardı. Ermeni tüccalar da bu işiyle meraklanmaya başlamışlar. Ermeni kitablar yayınlamak acısından Venedik’te çok Ermenilerin yaşamasını da büyük bir avantaj oldu.
Ilk Ermeni basıncı Hagop Mekhapart 1512-1513 yıllar arasında 5 kitab yayınladı: «Urbatagirq», «Parzatumar», « Pataragatetr», «Axtarq», ve «Taxaran». Ermeniler basım kitablar ile tanınmış olmadığı hem de yazılımış kitabların çok pahalı olduğu için Hagop Meghapart bu kitabları yazılmış bir şeklinde yayınlamaya çalışmış.
Hagop Meghapart’a izlenerek Abgar Toxatetsi 1565-66 yıllarında «Saghmosaran» kitabı ilk defa Ermenice yayınlanıp daha sonraki yıllarda 6 diğer kitablar da yayınladı.
16. yüzyılında 17 Ermenice kitab yayınlanmıştı, bunlardan altısıVenedik’te, üçüsü Konstantinopolis’te,, üçüsü Roma’da ve beşicisi de Amsterdam’da.
Medeniyet tarihinde devlet yapısının sahibi olmayan bir halk tarafından 1512-1918 yıllar arasında 20 binden fazla kitabların yayınlaması olağanüstü bir hadisedir. Ancak 1800’dan önce 1095’dan fazla eski kitab yayınlamıştı.
Şimdi dünyada 22 ülkelerde Ermeni basımevileri var. 17. yüzyılında Venedik, Madras ve Konstantinopolis dolayı Ermeni kitablar Lvov, Roma, Milan, Paris, Yeni Cuğa, Amsterdam, Izmir ve Leypzig şehirlerde yayınlanmışlar. Bundan sonra Ingilizde (1736), Hindistan(1772), Venedik’teki Surb Khazar adasında(1788) Ermeni basımeviler kurulmuş. Bundan sonra ise Ermeni basımeviler Şuşi, Bakı ve Aleksandrapol’de açılmış . 1920’de Şuşide 2 basımevi faaliyette olmuş ve 20 Ermeni gazete yayınlanır.
Ermenistanda ilk Ermeni basımevi 1771’de Vagharşapat’da açılmış, ilk yayınlanmış kitabı ise 1772 yılında Simeon Yerevantsı yardımıyla yayınlanan «Zbosaran Hoogevor» oldu. Yerevan’da ilk Ermeni basımevi 1876 yılında Z.Hakobyan tarafından kurulmuş. Burada ilk kez E.Ter-Grigoryanın Kuş kitabı yayınlandı.
Iranda ilk Ermeni basımevi 1636’da Yeni Cuğada açılmış. 1638’da Khaçatur Kesaratsiyin çabalar ile yayınlanmış olan «Sağmosaran» kitabı bu basımevnideki yayınlanmış ilk kitabı olmuştu. Oysa farsi ile ilk kitabı bundan ancak 192 yıl sonra 1830’da yayınlanmıştı. Rusya’da ilk Ermeni basınevi St. Petersburg’ta 1781’da açılmış, burada yayınlanmış ilk kitabı «Tetrak Aybenaka» oldu.
