Η ιστορία της αρμενικής γλώσσας χωρίζεται συνήθως σε προ-γραπτές και ανάπτυξής της αρμενικής γλώσσας περιόδους. Η περίοδος προ-γραφής ξεκίνησε όταν οι Αρμένιοι διαχωρίστηκαν από την ινδοευρωπαϊκή οικογένεια (πιθανώς στις αρχές της τρίτης χιλιετίας π.Χ.) πριν από την εφεύρεση του αλφαβήτου. Η ανάπτυξη της ιστορίας της γραπτής γλώσσας ξεκίνησε το 405 με τη δημιουργία του αρμενικού συστήματος γραφής. Χωρίζεται σε τρεις κύριες περιόδους. Αρχαία Αρμενική γλώσσα, ή Γραμπάρ (V-XI αιώνες), Μέσαιωνικης Αρμενική γλώσσα (XII-XVI αιώνες), Νέα Αρμενική γλώσσα ή κοσμική(Ασχάραμπάρ)(από τον XVII αιώνα έως σήμερα)
?Ο περίοδος Παλιά Αρμενικά χωρίζεται συνήθως σε τρία στάδια (υποπεριφέρειες).
?Αρχαία Αρμενικά ή κλασικά (5ος αιώνας). Στην κλασική περίοδο Γραμπάρ, οι γραπτές προφορικές εκδόσεις συνέπεσαν σε μεγάλο βαθμό με την πλούσια ανεξάρτητη βιβλιογραφία που δημιουργήθηκε αμέσως μετά την εφεύρεση των γραμμάτων.
? Μετα-κλασική (6ος-7ος αιώνας),
? Πριν Μεσαιωνική Αρμένικη (8ος-10ος αιώνας)
Με τη λογοτεχνική εκδοχή της Αρχαίας Αρμενικής (Γραμπάρ), υπήρχε επίσης έκδοσή της προφορική, με μερικές διαλεκτικές αποχρώσεις, αν και 5ο αιώνα η διαλεκτική διαφοροποίηση δεν ήταν τόσο αυστηρή. Η συνηθισμένη εκδοχή της Αρχαίας Αρμενικής έχει αλλάξει ριζικά με την πάροδο του χρόνου, οδηγώντας στο σχηματισμό μιας νέας γλωσσικής ποιότητας, της Μέσαιωνικης Αρμενίας.
Από τον ένατο αιώνα, οι Αρμένιοι συγγραφείς έχουν σημειώσει τη διαφορά μεταξύ τυποποιημένων «βιβλιογραφικών, επιστημονικών» και «γενικών» εκδόσεων της λογοτεχνικής γλώσσας. Το λεξιλόγιο βασίζεται σε λεξικό επίπεδο που βασίζεται σε ινδοευρωπαϊκές ρίζες. Υπάρχουν επίσης πολλά δάνεια Ιρανού, Καυκάσου, Μικράς Ασίας, Ουραρ-Ουραρτιανού, Ακκαδικού, Συρίας και Ελληνικής προέλευσης.
?Περίοδος της Μεσαιωνική Αρμένικη χωρίζεται σε δύο υποπεριόδους: Ομαλοποίηση της Κιλικίας (αιώνες XII-XIV) και παγκοσμιοποίηση (αιώνες XV-XVI). Μαζί με το Γραμπάρ, η Μέση Αρμενική ανεβαίνει σε καινούριο επίπεδο μιας λογοτεχνικής γλώσσας, η οποία είναι ένας νέος διαλεκτικός σχηματισμός (σε μια συνομιλία διαφορετική από τη Γραμπάρ). Νέοι δανεισμοί από την περσική, αραβική, τουρκική και ευρωπαϊκή γλώσσα κατέχουν μεγάλη θέση στο λεξιλόγιο. Το Γραμπάρ διατηρεί τη λειτουργία του ως λατρευτικής γλώσσας όχι μόνο στη Μέση Αρμενική, αλλά και στη Νέα Αρμενική περίοδο.
?Περίοδος της Νέας Αρμενικής γλώσσας χωρίζεται σε τρεις υποπεριοχές.
? Πρώιμη κοσμική (πρώτο μισό του XVII – XIX αιώνες). Το διαλεκτικό σύστημα, κοινή διάλεκτος – το γενικό σύστημα παν-αρμενικών αρχίζει να διαμορφώνεται, το οποίο γεννιέται από ένα μείγμα διαφόρων διαλέκτων και γλωσσών. Με βάση δύο κύριες διαλέκτους (Δυτικοι-Αρμένιοι -Ανατολικοι-Αρμένιοι), ιδίως την Κωνσταντινούπολη και Αραράτ, σχηματίζονται δύο μεγάλες εκδοχές της γλώσσας: Δυτική-Αρμενική και Ανατολική Αρμενική.
? Διπολική παγκόσμια γλώσσα (2ο μισό του 19ου αιώνα – οι δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα), όταν η λογοτεχνική γλώσσα αποκτά μια ευρύτερη λειτουργία, βρίσκεται σε εξέλιξη μια εντατική διαδικασία ομαλοποίησης και κωδικοποίησης,
?Μοντέρνα Κοσμική (από τη δεκαετία του 1920 έως σήμερα), όταν η ανατολική αρμενική λογοτεχνική γλώσσα γίνεται η κρατική γλώσσα της Δημοκρατίας της Αρμενίας, αγωνίζεται για όλες τις δυνατότητες λειτουργικής καθολικότητας, μετατόπισης διαλέκτων, περαιτέρω ανάπτυξης και εμπλουτισμού. Η αμοιβαία επιρροή των ανατολικών-δυτικών εκδόσεων της λογοτεχνικής γλώσσας αυξάνεται λόγω των πιο εντατικών επαφών με την Αρμενική διασπορά.
Επιμέλεια μετάφρασης από: Σουσάν Παπιάν
